Ethem Bey’in iyi bir eğitimi olmadığı için onu eleştirenler, onun üstün meziyetlerinin farkında değildirler. 18 yaşında Bandırma’dan babasının çiftliğinden kaçarak Küçük süvari mektebine giren ve astsubay olan Ethem Bey gerek fiziği, gerek cesareti ve gerekse sahip olduğu üstün kavrama yeteneği nedeniyle çok üst düzeydeki komutanların ve paşaların yakınında olmuştur.

Çektiği telgraflarda ve kaleme aldığı metinlerde son derece sağlam bir düşünce örgüsü mevcuttur. Dünyada olan biten her şeyi yakından takip etmektedir.

1917 Ekim devriminden haberdar olmaması ve onunla ilgilenmemiş olması mümkün değildir. Ayrıca Sovyet Rusya İngiliz Emperyalizmine karşı olan Ankara ile yakından ilgilenmekte ve yardım etmektedir. Sovyet Rusya Ethem Bey’in şahsı ile yakından ilgilenmektedir.

***

Ethem Bey’i en içten destekleyen TBMM’deki sosyalist guruba Ethem Bey tarafından operasyon yaptırılmış ve fiilen Ethem’in tasfiyesi başlatılmıştır.
Mecliste içişleri Bakanlığı seçimini Mustafa Kemal’in desteklediği Refet Bele’ye rağmen sosyalist gurubun önde gelen ismi Nazım Bey kazanmıştır. Mustafa Kemal bu duruma çok bozulmuştur. Eğer bu durum düzelmezse Meclis Başkanlığından istifa edeceğini söylemektedir.

Ethem Bey’in yakın dostu Diyarbakır Mebusu Hacı Şükrü Bey gidip Ethem Bey adına ricada bulunarak Nazım beyin istifasını sağlamıştır.

Şimdi Kurtuluş Savaşı’nı en samimi ve objektif anlatan Hasan İzzettin Dinamo’nun belgesel Romanı “Kutsal İsyan”a gidiyoruz.

“Ethem Bey Hacı Şükrü beyle oturup yeni gelişen sorunlar üzerine konuşurken içeri Aydın yüzlü bir adam girdi.Hacı Şükrü Bey onu :

-“Nazım bey!” diyerek Ethem beyle tanıştırdı.

Nazım bey Ethem Beyin karşısına oturarak hayran bakışlarla bir süre onu süzdü. Sonra :

- “Sizin çok saf ve temiz bir yüreğiniz var Ethem Bey” dedi. “Sizin isteğinize uyarak Dahiliye vekilliğini Refet Paşaya bıraktım. Biz Mustafa Kemal Paşayla onu tutmayan mebusların karşısında olanlar, Kurtuluş savaşının ileride hepimizi “tasfiye” edecek bir burjuva devleti meydana getirmek uğruna kullanılacağına inanıyoruz. Mustafa Kemal paşa bir kez olsun Ege’de bir yıldır çarpışan Aydın Cephesi kumandanı Demirci Mehmet Efe’nin ve Salihli’de sizin cephenize uğramış mı? Uğrayamaz. Şundan ki bir hafta, on gün sizin bulunduğunuz cephelerde konuk kalsa, tıpkı Mehmet Şefik bey ve Albay Refet bey gibi sizlerin yanınızda ancak bir asker danışman olarak görevlenebilir. Halk milislerince bu Osmanlı Paşasının hiç bir anlamı yoktur. Ne var ki, Mustafa Kemal paşaya  göre de bu cephelerde düşmanla çarpışanlar birer kuruntu varlık, birer sembolik kahramandır. Mustafa Kemal Paşa Yunus Nadi beye böyle söylemiş. Neden sizi ve güçlerinizi birer kuruntu güç olarak gördüklerini biz anlamıyoruz. Yeni orduyu neden örneğin sizin kişiliğiniz çevresinde kurmak istemiyorlar da yetenekleri ve güçleri üstüne hiç kimsenin bir şey bilmediği eski Osmanlı ordusunun general ve albayları çevresinde yaratmak istiyorlar? İç ve dış düşmanlara ilk doyurucu yumruğu indiren sizsiniz. Şimdiye dek yenilgi nedir bilmediniz. Elinizin altındaki güç artık bir çete değildir. Bunu bütün dünya anlamıştır. Bunun için de meclisi sıkıştırarak sizin güçlerinize Kuvvayı Seyyareye denmesi için kanun çıkarttık. Sizin gezgin gücünüz, tam örgütlü bir ordunun çekirdeğinden başka nedir ki? Bunun kadrolarını genişleterek ve bu örgütü yaygın bir duruma getirip devletin tam kontrolü altına verirsek istediğimiz ordu meydana gelmez mi? Bugün ücretli asker kullanırsınız da yarın bu işi yavaş yavaş ücretsize dökersiniz. Sovyet Rusya’da koskoca reaksiyoner Çar yanlısı emperyalist devletler beslemesi orduları önüne katıp kovalayan, hep halkın arasından fışkırmış sizin gibi kumandanlardır. Hiç bir çarlık generali halktan yana, devrimden yana çıkmamış, çıkamamıştır. Bizim Osmanlı Ordusu paşalarımızın ve Albaylarımızın tutulacak bir tek yanları emperyalizme karşı çıkmış olmalarıdır. Kazım Karabekir, Mustafa Kemal, Ali Fuat paşalar üstün nitelikler taşıyan bu Osmanlı subaylarının başında bulunmaktadır. Ne yazık ki, bunlar bütün iyi niyetlerine rağmen formasyonları gereği bizim istediğimiz sosyal devrime yabancıdırlar. Yarın Türkiye düşmandan temizlendiğinde Osmanlı ordusunun paşaları burada ancak bir burjuva devleti kuracaklar, bütün ağalık derebeylik gibi kurumları olduğu gibi bırakmak zorunda kalacaklardır. Oysa gördük ki, Aydın’da, Manisa’da, Antep’te, Yozgat’ta, Demirci’de, Düzce’de, Adapazarı’nda, Bolu’da bütün Kuvayı Milliyeye karşı gelerek korkunç ayaklanmalara ön ayak olanlar, hep eşraf denen zenginler, eski çağların kalıntısı olan derebeyleri ve ağalardır. Siz kendiniz bunlara karşı çıkıp hepsini silip süpürdüğünüzden durumu bizden daha iyi bilirsiniz. Alaşehirli Mustafa beyle, Salihli ağalarının size karşı kurduğu komplolar unutulur şeyler midir?

İşte Ethem bey, bizim paşalarımız, sınıf kavgası, sosyal devrim nedir bilmediklerinden, bilemeyeceklerinden yarın bunca kan pahasına kazanacağımız zaferin yemişlerini yine bu ağa, derebey ve eşraf denen ve halkın tepesinde oturan devlerin kucağına bırakacaklardır. Bizim isteğimiz, bir yandan dış düşmanları yurt sınırlarından dışarı atarken, yeni devletin iç düşmanları olarak her zaman pusuda kalacak burjuva , ağa ve derebey sınıf ve zümrelerini de zararsız duruma getirmektir. Böylece, bütün sarsıntılara uğramadan sosyal devrimi de yapıp Türkiye’yi sınıfsız bir halk hükümeti durumuna getirmek istiyoruz. Biz, mecliste bu akımın politik gücünü yaratmağa çalışmaktayız.

Sosyalizmi meydana getirmekte Sovyetler de bize her türlü yardımı yapmağa hergün yeniden söz veriyorlar. Sizi Mustafa Kemal’den üstün buluyorlar. Mustafa Kemal Paşa, salt bir siyasal güç, emperyalizme savaşın sembolü olarak biliniyorsa da elinde asker gücü olmadığından sahip olması gereken gücün yarısını yitirmektedir. Yalnız, gördüğümüze göre ,Mustafa Kemal’in gittiği yol, tam anlamıyla bir diktatörlük yoludur. Bu güçte ve karakterde bir generalin çevresinde başka güçlü insanları barındırmayacağı kanısı bizde egemendir. Bugün, bütün ipleri elinde toplamasına yardım etmek için ulusal kurtuluş savaşının alınyazısı için kellesini koyan sizler ve bizler de düşünce ve planlarımızdan ister istemez fedakarlık ediyoruz. Sizin isteğiniz üzerine Dahiliye Vekilliğinden vazgeçmiş bulunmam yarın için bize çok büyük güçlükler çıkarabilir. Refet bey, Mustafa Kemal’in dış düşmanlardan çok iç pürüzleri, daha çok politik anlamdakileri temizlemek için kullandığı tam anlamıyla militarist kafada bir adamdır. Mustafa Kemal, başını yiyeceği güne dek, onu da ötekiler gibi kullanacaktır.”

Nazım bey,siyasal durumun tablosunu o kerte sert çıkışlarla yapmıştı ki, Ethem beyin içi bulanmış, kafası kuşku ile karamsarlıkla dolmuştu. Büyük bir tedirginlik duydu. Geleceği bekleyen korkunç karanlık günler, sisli yağmurlu ufuklar gibi gözlerinin önündeki iyimserlik aydınlığını bütünüyle örtmüştü.
(Kutsal İsyan-Hasan İzzettin Dinamo, shf 339-342 May yayınları)
***

Ethem bey esen rüzgardan tasfiye sürecine girdiğini anlamıştı. Kuvayı Seyyaresini korumaya çalışırken Bolşeviklere daha çok yaklaşmış ve Eskişehir’de, Bolşevik fikirleri yayan “Yeni Dünya” gazetesini kurdurmuştu.
Gelecek yazılarımızda Yeni Dünya gazetesinin hikayesini ve Met İzzet Paşa ile Ankara’daki görüşmesini anlatacağız.