“19 Ocak 2011 Çarşamba, Saat 13.10.

Tıpkı bir güvercin gibiyim...

Onun kadar sağıma soluma, önüme arkama göz takmış durumdayım.

Başım onunki kadar hareketli. Ve anında dönecek denli de süratli.

Ne diyordu dışişleri Bakanı Abdullah Gül, ne diyordu adalet Bakanı Cemil Çiçek?: "Canım 301’in bu kadar abartılacak bir yanı yok. Mahkum olup hapse girmiş biri var mı?

Sanki bedel ödemek sadece hapse girmekmiş gibi...

İşte size bedel...

İnsanı güvercin ürkekliğine hapsetmenin nasıl bir bedel olduğunu bilir misiniz ey bakanlar?

Bilir misiniz?

Siz hiç mi güvercin izlemezsiniz?

Kolay bir süreç değil yaşadıklarım. Ve ailece yaşadıklarımız.

Ciddi ciddi, ülkeyi terk edip uzaklaşmayı düşündüğüm anlar dahi oldu.

Özellikle de tehditler yakınlarıma bulaştığında...

O noktada çaresiz kaldım.

"Ölüm-kalım" dedikleri bu olsa gerek.

Bütün bunlar olurken şu gerçeği de tek güvencem sayacağım.

Evet, kendimi bir güvercinin ruh tedirginliği içinde görebilirim. Ama biliyorum ki bu ülkede insanlar güvercinlere dokunmaz.

Güvercinler kentin ta içlerinde insan kalabalıklarında yaşamlarını sürdürürler.

Evet, biraz ürkekçe ama bir o kadarda özgürce...”

Arkadan vurulup Halaskargazi Caddesinde Agos Gazetesinin önüne uzanmadan çok kısa süre önce yazmıştı yukarıdaki satırları Hrant Dink. Bu ülkede iyi insanlar vardı. Ama bir güvercine kıymaya çekinmeyecek insan kılığında yaratıklar da vardı. Bunu düşünüp tedbir almayacak kadar da saftı Hrant.

Yazmak, hatırlamak ve hatırlatmaktır.

Okumak hatırlamak ve hatırlatmaktır.

Anmak, hatırlamak ve hatırlatmaktır.

Tuba Çandar’ın büyük emek vererek yazdığı Everest Yayınlarından çıkan Hrant isimli kitabı okudum.

İçim burkuldu.

Üzüldüm.

Hayranlık duydum.

Ve hatırladım. Hatırlatmak istedim.

Savrulmuş ve kavrulmuş bir halkın çocuğuydu o. Kumar yüzünden dağılmış bir ailenin Ermeni yetimhanesinde büyümüş bir ferdiydi. Patrik Kalutsyan’ın manevi evladı olmuştu. İyi bir Ermeni olarak yetişmişti. Anadolu’daki kayıp Ermenilerin izini sürmüştü. Ve eşi Rakel’i de öyle bulmuştu. Türkçe ve Ermenice bilmeyen, Kürtçe konuşan bir Ermeni aşiretinin, Varto aşiretinin mensubuydu Rakel. Bu aşiretten çocukları okutmak ve Ermenice öğretmek için İstanbul’a getirmişlerdi.

Hrant çocuk denecek yaşta evlenmiş, solcu olmuş, Üniversite eğitimini yarım bırakmış, Türkiye’nin en büyük kitabevi Beyaz Adam ı kurmuş, Ermenice Romanları Türkçeye kazandırmak için Aras yayınevini kurmuş ve nihayet Ermenilerin farklı sesi Agos Gazetesini kurmuştu.

Televizyonlara çıkıp bütün ezberlerimizi bozmuş, yüreklerimize dokunmuş Türkiye’nin Ermeni meselesi diye bir meselesinin olduğunu bizlere anlatmıştı.

Anlatsam roman olur dedikleri cinsten bir yaşamdı Hrant’ın öyküsü.

Ancak anlattıkları ve yazdıklarıyla çizmeyi aşmıştı. Tehdit edilmiş, cezalar verilmiş ve kalemi kırılmıştı. Güvercine arkadan ateş eden insan kılıklı bir yaratık hayatına son noktayı koymuştu.

Bu yaşamda bende travma yaratan en önemli şey Hrant’ın ismini değiştirip Fırat ismiyle 20 yıl yaşamış olmasıdır.

Türkiye solunda Ermeni kimliğiyle bulunmalarının ve onların solcu kimliklerinin Ermenilere zarar vermesinden çekindikleri için, arkadaşı Armenak’la birlikte isimlerini değiştiriyorlar. TİKKO’nun önderlerinden “Armenak Bakır” “Orhan Bakır” oluyor.

Hrant Dink de Fırat Dink oluyor.

Ve 30 yıldır görmediğim üniversiteden Ermeni arkadaşım Varujan Çam’ ı hatırladım. Varujan son derece yoksul ailenin çocuğuydu.

Babası Kurtuluş'ta bir apartmanda kapıcıydı. Varujanla birlikte bütün Ermenilerin, Rumların, Yahudilerin çok zengin olduğuna dair ezberimiz de bozulmuştu. Çok çalışkan, sıkı devrimci olan ve bedelini 12 Eylül’de ağır bir biçimde ödemiş olan Varujan, birgün olsun Ermenilerin de sorunları var dememişti. Biz de hiç merak etmemiştik. Çünkü bilmiyorduk.

Ne zaman ki Asala Türk diplomatlara suikastler düzenlemeye başladı, “sözde Ermeni soykırımı” diyerek önce Türk Devleti kabul etti; sonra da bütün dünya.

Biz de böylece Ermeni soykırımı diye bir şeyin olduğunu öğrenmiş olduk.

Varujan belki de benim çıkışlarımdan etkilenmişti. Bu ülkede sadece Kürt sorunu yok, Çerkes sorunu da var dedikçe, Çerkes şovenisti olmakla suçlanıyordum, yarı şaka yarı ciddi.

Devrimci mücadele içerisinde en fazla uğraştığım şey, Türkiye soluna Çerkes meselesini kabul ettirebilme çabası olmuştur. Bunu başarma yönünde çok önemli adımlar atmıştık. Ama 12 Eylül darbesi her şeyi altüst etti.

1980 yılının Mayıs ayında İstanbul Kafkas Kültür Derneği’nin, Tepebaşı Gazinosu’nda yapılan genel kurulunda 640 kişi oy kullanmıştı. Bu sayının en az 350 kişisi Çerkes devrimcisiydi. Ama bugün o insanlardan geriye Çerkes meselesinin içinde görebildiğimiz bir elin parmakları kadar insan kalmıştır.

Bu insanlara ne olmuştur?

Bu arkadaşlarımız Türk solunun şovenist bakış açısına karşı, Hrant gibi direniş göstermemiş ve yok olmuşlardır.

İnsan hangi konuya ağırlık verirse, o konuda yol alabiliyor.

Ermeni Devrimcisi Hrant, Ermeni meselesini Türkiye’ye ve dünyaya farklı bir bakış açısıyla taşımıştı.

Çerkes meselesini farklı bir bakış açısıyla Türkiye’ye ve dünyaya taşımak Çerkes devrimcileri ve yurtseverlerine düşmektedir.