Pozitif ayırımcılığı ”Dezavantajlı guruplara mensup bireylere verilen ekstra haklar” olarak tanımlayabiliriz. Pozitif ayırımcılık fazladan verilen haklar olarak nitelenemez. Sadece “herkesle gerçekten eşit olunabilmesinin garanti altına alınması olarak” özetlenebilir.

Vikipedia’dan aktardığım tanımlamayı biraz daha açmak gerekir...

Pozitif ayırımcılık bir insanlık sorunudur. Kendi sorununu dile getiremeyen veya böyle bir sorununun olduğunun bilincinde olmayanlara tanınan bir hak ve bu hakkı öne çıkartmak da bir insanlık görevidir.

Pozitif ayırımcılık demokrasi uygulamaları ile ilintili olarak ortaya çıkar. Eğer o ülkede, o devlette demokrasi varsa, pozitif ayırımcılığa uygulama alanı doğar. Pozitif ayırımcılığın öne çıktığı ülkeler özellikle demokrasinin geliştiği Kuzey Avrupa ülkeleridir. Ne hikmetse demokrasinin geliştiği bu ülkelerde hala krallıklar hüküm sürmektedir. Bildiğim kadarıyla o ülkelerin Cumhuriyet olmak gibi bir dertleri ve de “Cumhuriyetin kazanımları” gibi birilerinin dillerinden düşürmedikleri vesayetçi düzeni korumak için arkasına saklandıkları demokrasiden kaçış gerekçeleri yoktur.

Cumhuriyetin kazanımlarını cansiperane müdafaa edenlere sormak isterim: Meşruti Krallıkla yönetilen Kuzey Avrupa ülkelerinde halk için öncelik demokrasi değil de Cumhuriyet ve ne olduğu belirsiz kazanımları olsaydı, o ülkelerde bir asır önceden krallıkların yerinde yeller eserdi. Ne hikmetse 1930’lu yıllarda Faşizm daha çok Cumhuriyetle yönetilen Almanya gibi ülkelerde boy göstermiştir. Tabii ki son yıllarda kavradığımız “Türkiye gerçeği”, “Cumhuriyetin değerleri” derken eritme ve asimile politikalarını da içselleştirmiş tek parti diktası akla gelmektedir.

***

“Kaybolan dil 93 yıl sonra canlandırıldı” haberi bir ülkedeki 90 yıl içinde değişen değer ölçülerini gözler önüne seriyor. Haber Avustralya ile ilgidir. Avustralya yerlileri olan Aborjinlerin bir kabilesinin 93 yıl önce unutulan ve kaybolan dilinin, misyonerler tarafından tutulan kayıtlardan yararlanılarak nasıl yeniden canlandırıldığı anlatılmaktadır. Ki o Avustralya’ya sonradan yerleşen beyazlar 20 yy’ın başlarında Aborjinlere av hayvanı muamelesi yapıyordu. Bu dönemde Aborjinlerin nüfusunun kırkbinlere düştüğü söylenir.

Yıllar önce Avustralyalı yönetmen Philip Noyce’nin “Çit” filmini izlemiştim. İzleyenler hatırlar, 30’lu yıllarda Avustralya‘da Aborjinler’e bakış açısını ve beyazların genel tavırlarını gözler önüne seren bir eser. Bugün aynı Avustralya’da demokrasinin gelişmesi ile Aborjinlere önce toprak edinme hakkı verildi, koruma tedbirleri ile nüfusları arttırıldı, şimdi de kaybolan bir Aborjin dili yeniden canlandırılmaktadır.

Demokrasinin pek olmadığı bu topraklarda ise ulus inşa politikalarının bir sonucu olarak Kafkas Dillerinden Ubihçe kaybolmuştur. Anadolu’da kaybolan bir dili yeniden canlandırmaya Georges Dumezil’in İsveçli Asistanı öncülüğünde başlandığını duydum.

Çerkesçe’nin de ölü diller arasına katılmaması için öncelikle Türkiye, Rusya, Ürdün ve Suriye tarafından pozitif ayrımcılığa tabi tutularak gerekli tedbirlerin alınması gerekir. İşte burada pozitif ayrımcılık ve demokrasinin gelişmesinin paralelliği ortaya çıkmaktadır. Yani pozitif ayrımcılık uygulayacak ülkelerde demokrasinin gelişmişliği… Yukarıda saydığım ülkelerden sadece Türkiye demokraside biraz öne çıkmaktadır (ki oda son bir kaç yıl için söylenebilir. Geri kalanlarda ise demokrasinin adından söz etmek için epey aramak gerekir).

Rusya’da ise Sovyetlerin dağılmasından sonra demokrasideki göreceli gelişme Putin ile gerilemeye başlamış ve günümüzde de bizlere pek yabancı olmayan ulus inşa ve de inşa edilen ulus için her şeyin mubah olduğu bir yapı ortaya çıkmaktadır. Sovyetler zamanında kazanılmış kültürel haklar 70’li yıllardan itibaren birer birer geri alınmaya başlandı. Okullarda anadilde eğitim uygulamaları tırpanlanmaya adım adım devam edildi. Rusya Federasyonunca alınan son kararlarlarla “anadili eğitimi” yerini “seçmeli dil eğitimine” bırakmıştır.

Birleşmiş Milletler UNESCO teşkilatınca yapılan bir değerlendirmeye göre, hiç bir tedbir alınmazsa Türkiye’de 50 yıl, Rusya Federasyonu’nda ise 100 yıl sonra Çerkesçe ölü bir dil olarak tarihin tozlu sayfalarında yerini alacaktır.

Bugünkü şartlarda, yani eğitimi için öncelikli bir çalışma yapılmadığı taktirde istikbali ve ömrü şimdiden kestirilen bir değer için koruma önceliği vermek insanlık gereği değil midir?

Kendini savunamayan, yasal haklarının ne olduğunun bilincinde olmayan Çerkeslere pozitif ayırımcılık uygulanması bir demokrasi ve insanlık görevi olarak öne çıkmaktadır.