Gürcüstan’da iktidar değişimi ile Abhazya Demiryolları tekrar gündeme geldi. İvanişvili iktidarı, Rusya ile ilişkilerin düzeltilmesi ve bu bağlamda ticari ilişkilerin birinci etaba alınarak yapılması için çalışmalar yürütürken arkasına Ermenistan’ı da alması, Saakaşvili ve partisini endişeye sevk etti. Saakaşvili Rusya ile ilişkilerinin düzeltilmesini engellemeye çalışıyor. Abhazya Demiryolları’nın güneye açılarak, Rusya – Abhazya – Gürcüstan - Ermenistan bağlantısının kurulmasının, Batum ve Poti limanlarının mevcut potansiyelini azaltacağını savunuyor. Öte yandan İvanişvili de, “Zaten Kars - Tiflis - Bakü demiryolu hattının inşa edilmesini kabul etmekle Gürcüstan’ın Batum ve Poti limanlarının potansiyellerinin azaldığını” iddia ederek savunma yapıyor.

Abhazya Demiryolları sadece ekonomik değil, jeopolitik ve stratejik olarak da büyük bir öneme haizdir. Jeopolitik ve stratejik önemi dolayısıyla sadece bu dört ülke değil, Türkiye, Azerbaycan ve İran da konuyu yakından takip etmektedir.

Sakaşvili’nin Abhazya Demiryolu’na karşı olduğu önceki yıllardan buyana bilinmekteydi. Demiryollarının restorasyonu için gelen Rusya demiryolu askerlerine ulusal ve uluslararası  düzeyde tepki göstermişti. Mevcut demiryolunun Soçi’den, Suhum ve Ocamçıra’ya kadar bakımı yapılmış durumda. Demiryolunun Gürcüstan’la bağlantısını sağlayan İngur Köprüsü, 1992 yılında tehdit oluşturması sebebi ile Abhaz savunma güçleri tarafından kullanılamaz duruma getirilmişti.

SSCB  döneminde Moskova - Erivan demiryolu hattının gerek yük, gerek yolcu nakliyatında büyük önemi vardı. Bu hattı kullanıp gelen Ermenistan vatandaşları tatillerini Abhazya’da geçiriyordu. Yine bu hat Türkiye ile demiryolu bağlantısını sağlıyordu. Haftada bir gün Kars'tan kalkan tren Akyaka sınır kapısına gelir, Erivan’dan gelen yolcular Gümrü’de  Moskova’ya giden trene aktarma yaparak yollarına devam ederlerdi. Bu hattı Türkiye vatandaşları yanında Lübnan, Suriye ve Irak vatandaşları da kullanırdı.

Karabağ problemi nedeni ile bu hat yaklaşık yirmi yıldır Azerbaycan’a destek amacı ile kapatılmış durumda. Bu arada Ermenistan’ı devre dışı bırakacak Kars – Tiflis - Bakü demiryolu hattı da işletmeye sokuldu. Kars-Tiflis hattı 125 kilometre olup bu hattın toplam finansmanı 600 milyon dolardır. Bu proje için Gürcüstan 200 milyon dolar ödeyecek ancak Gürcüstan’ın bu konuda yabancı finansman sağlamakta oldukça zorlandığı biliniyor. Tabii bu hat  Ermenistan ve onun stratejik müttefiki İran da bir takım kaygılar yaratmaktadır. Ambargo altında olan Ermenistan ve İran’ın stratejik ortak olması doğal karşılanmakta. Ermenistan, ithalatının büyük bir kısmını Rusya’nın Hazar Denizi’ndeki Astrahan limanından, İran’ın Enzeli limanına yapmakta; mallar  oradan Tebriz’e aktarılmakta, buradan da Erivan’a ulaştırılmaktadır. Bu durum hem zaman kaybı yaratmakta, hem de navlun giderlerini önemli şekilde arttırmaktadır.

Ermenistan’ın dış ticaret hacmi yaklaşık 5 milyar dolar civarında olup, Rusya ile ticareti 330 milyon dolar civarındadır. Rusya Ermenistan’a enerji, askeri techizat, teknoloji ihraç ederken, aynı zamanda Ermenistan’da en büyük dış yatırım yapan ülke durumundadır. Rusya Ermenistan’dan alüminyum, şarap, konyak ve kıymetli taşlar ithal etmektedir. Ermenistan’ın  bankacılık sistemi içinde Rus bankalarının payı % 40, sigortacılık sektöründe ki payı ise  % 60 civarındadır.

Dış ticaret hacminde ilginç olan, Ermenistan’ın Rusya ile 330 milyon dolar olan ticaret hacmidir. Rusya Gürcüstan’a ambargo uyguluyor ancak Gürcüstan’ın Rusya ile olan dış ticaret hacmi Ermenistan’dan  daha fazladır.

Abhazya’nın dış ticaret hacmi 2012 yılında  550 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir

Abhazya Demiryolları’nın tekrar devreye girmesi ile Astrahan – Enzeli - Tebriz hattı, yapılmakta olan Kars – Tiflis - Bakü demiryolları ve Batum, Poti limanları etkilenecektir.

Tiflis Devlet Üniversitesi öğretim üyelerinden Abhaz asıllı Profesör Emzar  Jergeniya’nın, “Ankara, Abhazya transit demiryolunun tekrar açılmasından kaygı duymaz'' şeklindeki açıklamasına biz katılmıyoruz. Çünkü bu hat Ermenistan’ın dünya ile tekrar entegrasyonunu sağlayacaktır. Bu da Azerbaycan ve onun doğal müttefiki Türkiye’nin pek işine gelmeyecektir. Nitekim bu konuda Türkiye basınında yazılar yayınlanmaya başladı bile.

Batı dünyasının ablukası altında olan Iran’ın, Abhazya Demiryolu’nun açılması ile partneri Rusya ile ilişkileri biraz daha ivme kazanacaktır.

Rusya Federasyonu’nun 102. Askeri Üssü bilindiği gibi Ermenistan’dadır. Ayrıca Türkiye - Ermenistan, Ermenistan - İran sınır koruması Rus ve Ermeni askeri güçleri tarafından sağlanmaktadır. Rus askerlerinin lojistik ihtiyaçlarının karşılanması Abhazya Demiryolu’nu açılması halinde daha kolay ve daha ucuz sağlanacaktır.

Daha önce belirttiğimiz gibi Abhazya demiryolu sadece ekonomik değil, jeopolitik ve stratejik özelliğe de sahiptir.Abhazya yönetimi demiryolunun açılması durumunu artı ve eksi olarak düşünmek zorundadır. Saldırmazlık anlaşmasını 20 yıldır imzalamayan Gürcüstan bu hattın açılmasını isterken bu durum iyice düşünülmelidir. Bağımsızlığın olmazsa olmazlarından biri de sınır kontrolleridir. Gelen trenlerin Abhazya’ya giriş kontrolleri Abhazya devleti tarafından yapılmalıdır. Yaklaşık 250 kilometre uzunluğundaki  Abhazya demiryolunda katarları çeken lokomotifler Abhazya’ya ait lokomotiflerdir. Bunun da bir bedeli olacaktır.

Bunun yanında Suhum Limanı’na gelecek Ermenistan ve İran mallarının  gemilerden boşaltılıp depolanmasına ve demiryolu ile nakline Gürcüstan’ın karşı çıkması engellenmelidir.

Abhazya transit demiryolunun açılması halinde yolcu ve yük nakliyatında hangi belgeler geçerli olacak, bu belgeler kimler tarafından keşide edilecek, kimler tarafından kontrol edilecek bu da tartışmanın ayrı ve önemli bir boyutu olacaktır. Burada yatan tuzağa da  özellikle dikkat edilmelidir.

Abhazya Demiryolu’nun açılmasının Abhazya’da istihdama katkısı olacaktır. Ancak, Gürcüstan saldırmazlık anlaşması imzalamadan, Abhazya Gürcüstan’la yolcu nakliyatına evet dememelidir.

Denizi olmayan Ermenistan vatandaşları için demiryolunun tekrar açılmasının Abhazya’nın turizm gelirlerine önemli katkı sağlayacağı da bir gerçektir.

Unutmayalım ve Sakaşvili yönetiminin Ağustos 2008 tarihinden önce, Gürcüstan televizyon kanallarından halkına hayal pompalarken yaptığı propagandayı hatırlayalım: Gürcüler, Batum’dan gemi, Tiflis’ten tren ve hava yolu, diğer yörelerden ise otobüs, otomobil, bisiklet ve motosikletlerle Suhum’a  gitmek için yola çıkıyordu. Bu bir  propaganda filmiydi ama bu hayal hala bitmiş değil.

Günümüz dünyasında savaşlar zor, barışlar daha da zor. Hele bu barış Kafkasya’da ise çok daha zor. Çünkü bu coğrafyada barışa çomak sokanlar o kadar çok ki… Her barış isteğinin altında bir emperyal istek yatıyor…