150 sene önce sanayi çağını ıskaladık. Dünyadaki  gelişmeleri takip etmediğimiz için, diğer ulusların ulaştığı bilim, teknolojik ve kültürel seviyeleri göremediğimizden, sonucu önceden belli olan bir harbin içine girdik ve sonuç malum. Kaybedilen harbin tahribatını hala telafi edebilmiş değiliz. Yeryüzünde büyük çoğunluğu sürgünde, anavatanının dışında yaşayan bir millet olma durumumuz devam etmektedir.

     UNESCO’nun kaybolmakta olan diller  gurubunda saydığı Çerkesçenin kaybolmasını önlemek için münferit çalışmaların yapıldığı, alfabelerin tespit edildiği bilinmektedir. Ancak, alfabe konusunda ittifak sağlanamadığından bugüne kadar olumlu bir aktivite ortaya çıkarılamamıştır.

     İlk defa kurumsal bir çalışma yapmak için kurulan Adige Dil Derneği (Adığe Bze Xase) büyük bir fedakarlık örneği göstererek Latin harfleri ile yazılıp okunabilecek bir alfabe geliştirmiş, bu alfabenin toplum tarafından benimsenmesini teminen, eksikliklerinin olabileceğini de ifade etmek suretiyle bu konuda ilgi duyanların katkılarını sağlamak üzere danışma mahiyetinde 2 günlük bir istişare toplantısı düzenlemiştir.

     Toplantıya başka ülkelerden de bu konuda çalışmaları bilinen kişiler davet edilmiştir. Toplantıda tenkit konusu yapılanların başında, akademisyenlerin ve dil bilimcilerin neden toplantıda bulunmadığıydı. Dernek, katkıda bulunabilecek akademisyen ve dil bilimcileri davet etmiş fakat onlar davete icabet etmemişlerdir. Latin alfabesine karşı olabilirlerdi, fakat katılıp görüşlerini bildirselerdi olumlu bir katkıda bulunmuş olurlardı.

      1970’li yıllara kadar Fransızca dünyada popüler bir dil halindeydi. Önemli bir edebiyat lisanıydı, gelişmiş bir dil olduğundan bütün uluslararası anlaşmalar Fransız lisanı ile yazılırdı. Bu tarihe kadar bu dil müzik dünyasında da sesini duyuruyordu. Ne oldu da birden bire İngilizce karşısında gerileyip duyulmaz oldu. Hatta öyle bir hale geldi ki, Fransa’da bile İngilizce konuşmanın tercih edilir hal alması üzerine devlet bir takım tedbirler almayı düşünür hale gelmiştir.

     İngilizcenin bu tahakkümü, teknolojik bilişim ve iletişim dili olarak temayüz etmesi, yeni buluşların İngilizce isimlendirilmesi ve en önemlisi uluslararası ticari ilişki ve yazışmaların bu lisanla yapılamaya başlanmasıdır. Diğer bir deyişle bu dilin bilgisayar dili olarak benimsenmesidir.

     Dünyada en çok kişinin konuşulduğu diller arasında Çince ve Hintçe’de ilk sıralardadır. Bugün bu dillerin uluslararası ilişkilerde kullanıldığını gören var mıdır?

     Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin latin harfleri ile yazıp okuduğu ve okur yazarların tam anlamı ile olmasa da Çerkesceyi Latin harfleri ile yazıp okumaya çalıştıkları da  bilinmektedir. Bugüne kadar derneklerde açılan kurslarda Kiril harfleri ile yazıp okuyan insan sayısının çok az olduğu bilinen bir gerçek olduğuna göre, Kiril harflerinde ısrar edilmesini anlamak zordur.

     SSCB’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını elde eden ülkelerin Kiril harflerini terk edip Latin harflerini kabul etmelerinin örnek alınması gerekmez mi? Bu ülkeler yıllarca kullandıkları ve çok iyi okuyup yazdıkları bu alfabeyi acaba neden bırakıyorlar? Bağımsız ülke olmamasına ve R.F. Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmesine rağmen Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nin 28.12.2012 tarihi itibariyle Latin harflerini neden kabul ettiğini düşünüp değerlendirelim.

     Diyeceksiniz ki bütün bu lafların bilişim teknolojisini ıskalamayla ne alakası var? Var çünkü Danef’in geliştirdiği sözlük 108.000 kelimeye ulaşmış ve 4 dildedir. İncelendiğinde bu güne kadar duymadığımız kelimelerin bilgisayar ortamında nasıl keşfedildiği  hayretle görülecektir. Bugüne kadar manuel sistemle hazırlanan sözlüklerdeki kelime adedi 30.000’ni geçmemiştir. Çerkescede 112 zaman kipi olduğunu bugüne kadar hangimiz biliyordu? Usuldendir, dünyanın her yerinde yeni bir şey bulunduğu zaman önce menfi görüşlerle yaklaşım sergilenir yenilik baltalanmaya çalışılır. Elbette her buluş kusursuz değildir. Zamanla eksiklikler giderilir ve yararlı bir hale gelir.

      Bilişim teknolojisinin getirdiği imkanlarla dilimizin kaybolmasını önlemeye yönelik çalışmalara bir kelime ile de olsa katılalım. Muhalefet pankartlarını devamlı açık tutmak, bu konularda eser ortaya koyanların çalışma azmini kırmakta ve morallerini yok etmektedir.

     Son düşünce olarak şunu ifade etmek isterim. Çerkesce okuyup yazında, isterseniz en iptidai  ve en eski yazı alfabesi olan Çivi Yazısı ile okuyup yazın.