Yeni Anayasa için komisyonlar belirlenip siyasal partiler çalışmalara başlarken dakika bir gol bir iki parti; CHP ve MHP hemen kırmızı çizgilerini beyan ettiler:
"İlk üç maddeye dokundurtmayız"

Nedir ilk üç madde:
1-Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
2-Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.
3-Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçe'dir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı "İstiklal Marşı"dır. Başkenti Ankara'dır.
Başlı başına sorunlu üç madde. Nerden baksan tutarsız.
Tek bir örnek, diğerlerine girmeyeceğim bile.
Eğer siz Atatürk milliyetçisi değilseniz zaten bu Anayasa'ya karşı çıkıyorsunuz demektir.
Mecbur muyum Atatürk milliyetçisi olmaya? Ben, sosyalist, komünist ve enternasyonalistsem bundan Anayasa'ya ne?
Ben muhafazakâr, dindar, liberal, demokrat, anarşist, Atatürk değil de Çerkes milliyetçisiysem bundan Anayasa'ya ne?
Biz Anayasa'daki asıl soruna dönelim:
CHP ve MHP'nin kırmızı çizgilerinin yanı sıra Kürtlerin ve BDP'nin de şartları var. Anayasa'ya "Kürtlük" vurgusu ile giriş yapmak, anadil eğitimini, demokratik özgürlüğü bir kolektif hak olarak Anayasaya sokmak istiyorlar.
Tartışma da bu talepler üzerinden yürüyor.
Çerkesler, yeni Anayasa çalışmalarının yalnızca Kürtlerin demokratik hak ve özgürlükleri temelinde yürütülmesine karşı çıkmalılar. Türkiye'de onlarca azınlık var. Çerkesler, Kürtlerden sonra en kalabalık nüfus.
Dolayısıyla Anayasa çalışmalarını bireysel haklar ya da kolektif haklar diye kilitlemenin bir anlamı yok.
Bireysel hakların güçlendirilmesinin ve yasalarla güvenceye alınmasının tüm kolektif hakların da güvencesi olduğunu bilerek bu tartışmaları yürütmekte fayda var.
Gelelim referans noktasına:
Türkiye'nin, Çerkeslerin ve tüm azınlıkların, demokratların yeni Anayasa çalışmalarında referans alması gereken tek Anayasa, 1923 yılında yaptıkları bir darbeyle Türkiye Büyük Millet Meclisini ele geçiren ittihatçıların yaptığı 1924 Anayasası değil, 1921 Anayasasıdır.
1921 Anayasasında, o dönemin koşulları içinde karşıtlıklar bugünkünden çok daha derin olmasına rağmen tek ortak payda vardı. O da milletin ülkeye egemen olması ve ülkeyi kurtarmak.
Mecliste Kürdistan, Lazistan temsilcileri ve tabii Çerkesler vardı. Komünist imam, şeyh, müftü, sosyalist, liberal, ittihatçı vb. hemen herkes kendi kimliğiyle oradaydı. Onların hazırladığı anayasa bürokrasiye inanılmaz ölçüde bir meydan okumaydı aynı zamanda.
1921 Anayasası 24 maddeden oluşuyordu.
İçinde yasama, yürütme ve sonra da idari teşkilatların yapısı yer alıyordu. Tüm kararlar Şûralarla vilayetlere devrediliyordu. Özgürlük, doğuştan gelen bir haktı. Halkı devlet karşısında koruyan bir Anayasaydı ve o Anayasada kırmızı çizgi olarak ifade edilen ilk üç madde ucubesi yoktu.
Çerkeslerin 1921 Anayasasını iyi incelemesi, Türklüğü öne çıkaran, Türkiye'nin gelmiş geçmiş en büyük faşistlerinden, ırkçılarından biri olan Mahmut Esad Bozkurt'un yaptırdığı 1924 Anayasasını temel alacak çalışmalara külliyen karşı çıkması gerekmekte.
Bunları Kaffed kuşkusuz yapmayacak. Çünkü onlar yedi uyuyanlar gibi derin bir uykuya dalmış durumda. Belki de inşaat işleri onları çok yormuştur da ondan uyuyorlardır bilemiyorum, ama sonunda işin başa düştüğü bir gerçek.
Çerkesler şu anda fiilen örgütsüz.
Bu haklı nedenle yeni Anayasa tartışmalarına toplantılarla, çeşitli sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yaparak, basın ya da televizyon tartışmaları yoluyla fiilen katılmalı.
Başka çaresi yok.