Anadilde eğitim meselesi, açlık
grevlerinin de itmesi ile, Türkiye'nin gündemine oturmuş bulunuyor; bu
bölgesel-toplumsal talebin siyasi gündemimizden kolay kolay
çıkmayacağını iyi görmek, anlamak zorundayız. Meselenin kanımca iki
boyutu var; birinci boyutu pozitif hukuk boyutu, ikinci boyutu ise
insani, pozitif hukuk çerçevesini çok aşan bir insan hakkı boyutu.
Öncelikle meselenin pozitif hukuk boyutuna bir göz atalım: Kenan Evren
Anayasası'nın 42. Maddesi şöyle diyor: "Türkçeden başka hiçbir dil,
eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak
okutulamaz ve öğretilemez.........Milletlerarası andlaşma hükümleri
saklıdır."; bu hüküm burada durduğu sürece anadilde eğitim kolay değil
ama imkansız da değil zira maddenin sonunda "Milletlerarası andlaşma
hükümleri saklıdır" diye de bir hüküm var. Anadilde eğitime ilişkin
elimizde "Avrupa Konseyi Azınlıklar Çerçeve Sözleşmesi" var; bu Sözleşme
anadilde eğitimi bir temel hak olarak benimsiyor ama tahmin
edebileceğiniz gibi Türkiye bu Sözleşme'ye taraf olmamış, onaylamamış.
Bu sözleşme ayrıca Avrupa Birliği'nin üye ülkelere ve adaylara
onaylanmasını zorunlu tuttuğu bir sözleşme, AB tam üyelik sürecimiz
doğru dürüst işlese bu Sözleşme'yi de onaylamak durumunda kalabileceğiz,
kimileri için iyi bir haber, başkaları için de AB'ye sırtımızı
çevirmenin dört dörtlük bir gerekçesi. Ancak, şunu da hatırlatalım, bu
Sözleşme'nin onaylanması da öyle siyah-beyaz gibi bir şey değil,
bilebildiğim kadarıyla Yunanistan muhtemelen Batı Trakya
müslümanları/türkleri, Fransa ise başka gerekçelerle bu Sözleşme'ye
çekinceler koymuş AB üyesi ülkeler. Türkiye'ye daha 2001 senesinde
sunulan Birinci Katılım Ortaklığı Belgesi'nde de orta vadeli siyasi
öncelikler bölümünde şu hüküm yer alıyor: "Kültürel çeşitliliğin
sağlanması ve kökenlerine bakılmaksızın tüm vatandaşların kültürel
haklarının güvence altına alınması. Bu hakların kullanılmasını
engelleyen her türlü yasal hüküm, eğitim alanındakiler de dahil olmak
üzere, kaldırılmalıdır." Meselenin milletlerarası boyutu sadece Avrupa
Konseyi Azınlıklar Çerçeve Sözleşmesi ya da AB süreci ile de sınırlı
değildir; 2004 senesinde, Türkiye, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi
Haklar İkiz Sözleşmelerini (1966 tarihli) bu Sözleşme'nin 27. Maddesine
yani azınlıklara ilişkin maddesine çekince koyarak kabul etti. Çekince
gerekçemiz ise "Lozan'da kabul ettiğimiz azınlıklar dışında başka
azınlık tanımayız" idi. Meselenin pozitif hukuk boyutu kabaca böyle;
hukukçu olmayan bendenizin bu konuda anlamakta zorlandığı iki nokta var,
bunları sizlerle paylaşıp meselenin öbür boyutuna geçeceğim. Bazı
haklardan Lozan'da azınlık olarak tanıdığımız yurttaşların yararlanıp
azınlık statüsünde olmayan vatandaşların bu haklardan yararlanamaması
benim sıradan mantığımı biraz zorluyor doğrusu, bu hakları azınlık
vatandaşlarımızın elinden almayalım ama isteyen azınlık olmayan vatandaş
da bu haklardan yararlanabilsin; ikinci nokta ise, şayet anadilde
eğitim temel hakkından anadilleri kürtçe olan kürt vatandaşlarımızın da
yararlanmasını siyaseten gerçekten isteme noktasına gelebilir isek,
anayasada değişiklik bile yapmadan, daha zor olabilir, milletlerarası
sözleşmelerden çekincelerimizi çekerek bu işi kolayca çözebiliriz,
unutmayalım Anayasa'nın 42. Maddesinin son cümlesi bu işe cevaz veriyor.
Gelelim meselenin insani boyutuna...
Yazının devamı için tıklayınız Eser Karakaş - Star
