Çocukluğumun Uzunyaylası’nda “Khith” diye isimlendirilen kaba-saba bir tarla sürme aleti vardı. Çocuk gözüyle iri-yarı, çok heybetli görünürdü gözümüze.

2 m boyundaki üç ağaç üçgen şeklinde birbirine çakılmış ve her kenarında da yine ağaçtan 25-30 cm boyunda dişleri olan tarak şeklinde irice bir aletti.

Tarlaya tohum saçıldıktan sonra toprak bu aletle çizilirdi -ki ismini de zaten bu çizme eylemi, ”yıtkhen” den almıştı- ve işi de çok çabuk biterdi.

Bir çift at veya öküzle çekilirdi. Tarlaya götürülmesi ise ayrı bir zahmetti. Bir araba ve indirip bindirmek için en az iki kişi lazımdı.

Ağır, hantal ve verimliliğe de önemli bir katkısı olmadığı için pek tutulmayan bu aletti.

Civardaki Türk köylerinde bu aletin kullanıldığını sanmıyorum.

Yılda bir defa ya kullanılır, ya da kullanılmazdı. Kapı önlerinde, duvar diplerinde bir yerlerde öylesine terk edilmiş vaziyette dururdu. Duvara dayayanlar da vardı; çocukların üzerine devrilme ihtimalini dikkate alarak dişleri aşağı gelecek biçimde yatırırlardı khithi.

Komşu erkekler akşam üzeri sohbetlerini çöktükleri bu “Khith”ler üzerinde yaparlardı çok kez.

Önce dişleri söküldü, sonra kim bilir hangi misafir için kırılarak sobadaki tezekleri tutuşturmakta kullanıldı “khith”ler.

Sonuç olarak, boyutlarıyla işlevi ters orantılı bu aletler, “ikili” adı verilen zirai donatım pulluklarının çıkmasıyla miadını doldurdu ve tarihin derinliklerinde kaybolup gitti.

Yeni nesil hiç “Khith” görmediği gibi adını dahi bilmez şimdi.

***

Kendisini çok, çok büyük Çerkes sayıp, kendi fikir kulübü dışındakileri basit, gayesiz, ne idüğü belirsiz diye niteleyen bir ekabir, Yekuaş Kuban Kural’ı, “Konunun heveslisi ama cahili olan, hangi milleten olduğunu söyleyemeyen, belki bir amacı olmayan… asimile, ulusundan, milletinden, bunların vatanlarında oluşturdukları yapılardan habersiz, anadilini dahi bilmeyen, öğrenmek için dahi çabalamayan… flu yapının içinden biri tehdit edilmiş”?!...” gibi sözlerle kendince aşağılıyor ve bir de yakışıksız benzetmede bulunuyor: “Boş teneke tangırtısı…”

Bir iddianın vahametine bakın, bir de buna verilen tepkinin iğrençliğine…

İnternet sayfalarında ulus-devlet inşa edip, sıkıyı görünce RF yağdanlığına başlamayı meziyet bilenlerin böyle cümleler kurmalarına şaşmamak lazım aslında...

***

Bu tatsız mevzuyu bir yere bağlamadan önce “boş teneke” benzetmesinden hareketle lafı açtığımız çocukluk anılarıma devam edeyim biraz..

Boş teneke ile harman zamanı doyumsuz bir eğlencemiz vardı bizim. Harmandaki buğday yığınlarını beklerken, gece harmana gelen başıboş eşeklerin kuyruğuna gündüzden hazırladığımız boş tenekeleri bağlardık. Tenekeleri uzun bağlarsak iki çiftede kopartırdı eşekler, kısa bağlayınca da istediğimiz kadar gürültü olmazdı. Bazıları ise tenekeyi bağlamaya fırsat bile vermeden bilemediğimiz bir yöne kaçar ve gözden kaybolurlardı. İnatçı olan bazıları bir umutla tekrar gelirlerdi harman yerine ama hiç affetmez hemen kuyruklarına bağlardık tenekeleri.

Fazla gürültü yaptığımızda bazı kapılar açılır, meraklı bakışlarla ay ışığının aydınlattığı sokaklardan gelen teneke gürültülerinin nedenini anlamaya çalışırlardı.

Boş teneke gürültüleri bazı hayvanları ürkütürken, buğdayın tadını alan bazıları üzerinde hiçbir etki yapmazdı; onlar gırtlaklarını düşünür harmandan bol bol nasiplenmeye çalışırlardı.

***

“Khith” her ne kadar işlevini bilmeyenlere iri cüssesi ile büyük işler başaracak gibi görünse de; verimsiz, hantal ve gayrı ekonomikliğini bilenler için tarihin derinliklerine gömülme nedeni de gayet anlaşılırdır.

Diyeceğim o ki, sanal alemin ürettiği sanrılarla kendilerini dev aynalarında görüp şişinenler, gerçek değerlerinin lafazanlıklarla değil, “toplumsal gelişimimize” yapacakları reel katkılarla ölçüleceğini iyi bilmeliler.

Ve bir hatırlatma daha: Fazla gürültü yapan “boş teneke” bazen hiç ummadığınız ve beklemediğiniz sonuçlar almanıza neden olabilir.

Nitekim nice kaybolan eşeği bu “teneke tıngırtalarıyla” bulmuştuk biz.