Sürgün hükümeti, adından da anlaşılacağı üzere, bir şekilde anayurtlarından çıkarılan, sürülen kimselerin, toplumların veya ırkların, sığındıkları ülkede kurdukları, eşit katılımcı seçimle veya atamayla teşekkül etmeyen, tamamen özveriye, fedakarlığa ve ırkının sesini başka milletlere duyurmaya, elverdiği nispette kaybolmuş haklarını geri almaya yönelik bir oluşumdur.

Çerkes ırkının % 90’ının anavatanından zorla çıkarıldığının ve sürüldüğünün aksini iddia etmek mümkün değildir. Bu gerçek ortada iken bugüne kadar Çerkesler bir sürgün hükümeti kurmamışlar veya kuramamışlardır. Bunun en etken sebebi çok fazla ülkede yaşamaya mecbur olmaları ve aralarındaki iletişimin sağlanamamış olmasıdır. Anavatanlarındaki ayrı ayrı, kendi başına buyruk yaşama şeklini  sürüldükleri yerlerde de devam ettirmişler; her köy veya kabile kendi başına buyruk, kerametin kendinde menkul olduğunu zannederek bugünlere gelinmiştir.

Hukukçu olmadığım için olayın hukuki şartlarını bilemem. Bu konuda ahkam kesmeyi de kendime yakıştıramam. Amacım sadece kısaca sürgün hükümetlerinden söz ederek, bir fikir jimnastiği yapmaktır.

***

İlk sürgün hükümeti, 2. Dünya savaşı sırasında De Gaul tarafından Fransa’dan kaçan Fransızlarla birlikte Fransız Ulusal Kurtuluş Hareketi’nin zamanla sürgün hükümeti biçimini alması ile ortaya çıkmıştır. Sürgün hükümeti Japonya’da kurulmak istenmiş fakat Almanya’nın müttefiki olması nedeniyle müsaade edilmeyince İngiltere’de kurulmuştur.

Daha sonraları, Basklar tarafından Fransa’da sürgün hükümeti kurulmuş, Polonya Sürgün hükümeti kurulmuş, sürgündeki hükümet görevi yapan Filistin Ulusal Konseyi 1988’de Cezayir’de faaliyet göstermeye başlamıştır.

Suriye eski Başbakanı Maruf Devalibi’nin oğlu Nevfel El Nevalibi de sürgün hükümeti kurma çabalarını (silahlı mücadele şeklinde) sürdürmektedir.

Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti, Doğu Türkistanlıların üst kurumu olup, Doğu Türkistan’da yaşayan, Uygur, Kazak, Kırgız, Özbek, Dolan, Salur, Tatar halklarının siyasi sembolik organıdır. Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti,  farklı milletlerin bir araya gelmiş bir temsil organıdır. 

Bilmediğim başka sürgün hükümetleri de olabilir.

***

Çerkeslerin de, farklı dilleri konuşan (Adıge, Çeçen, Abhaz, Asetin, …) ancak Çerkes kimliğinde birleşen bir ırk olduğu çoğu kimse tarafından kabul edilmektedir.

60, 70 sene önce birlikte dernek kuran bu unsurlar zamanla birbirlerinden koparak ayrı dernekler oluşturmuşlar ve aralarındaki dayanışma ve irtibat yok olmuştur. Durum öyle bir hal almıştır ki, aynı dili konuşanlar bile aralarındaki dayanışmayı bırakıp birbirleri ile sürtüşmeye girmişler, birlikte yaşadıkları felaketi anma gününde bile ayrı ayrı hareket etmeye başlamışlardır.

Halbuki Doğu Türkistan Hükümeti güzel bir örnektir. Farklı ırklardan oluşmuştur fakat aralarında idealleri uğruna birlikte hareket etmektedirler.

Çerkeslerin arasında bir menfaat çatışması yoktur. Fakat, sen-ben çatışması had safhadadır, derneklerle,  oluşturulan guruplar arasında sürekli olarak birbirini kötüleme ve suçlama alışkanlık halini almıştır. Bu aşamada fikir ayrılıklarını yok etmek, tek bir kuruluşun görüşlerinin benimsenmesi için, birlikte bir sürgün hükümetinin oluşturulması halinde her kafadan bir sesin çıkmasına son verilebilecektir. Sürgün Hükümetinin, Çerkeslerin yaşadığı bütün ülkelerden temsilcilerle oluşturulması halinde tam bir birliktelik sağlanacağı muhakkaktır.

Sürgün Hükümeti kurulabilmesi için, müstakil bir devletin buna müsaade etmesi gereklidir. Türkiye’nin Rusya Federasyonu ile olan ekonomik bağlantıları ve son senelerdeki yakın komşuluk ilişkileri nedeniyle buna müsaade etmesi mümkün değildir. Bu olaya en sıcak bakabilecek ülke Çerkes soykırımını tanıyan Gürcistan olarak görülmekte ise de bu ülkenin kırılgan siyasi yapısı nedeniyle zamanla değişik tutumlar takınma ihtimali vardır.

Sürgün hükümeti istemleri bir ütopya olarak düşünülebilir fakat birçok kimsenin ideali olarak gündemde kalacaktır.

Guxalı daxexar tienfay.