Çerkes kadınları, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nü İstanbul Kafkas-Abhaz Derneği'nde büyük bir çoşku içinde kutladı. Bu kutlamalarda büyük reforumcu Kafkas-Abhazyalı Tunuslu Hayrettin Paşa ilk defa gündeme alınıp şükranla anıldı.

Kafkasya'dan, Abhazya'dan getirilip İstanbul Sultanahmet'deki esir pazarında satılan Hayrettin, şansı ve azmi ile iyi bir eğitim gördüğü ve sonra görev üstlendiği Tunus'ta büyük reformlara imza atmıştır.

Bu önemli çalışmaları gören Sultan Abdülhamit, kendisini İstanbula çağırıp sadrazamlık görevi vermiştir.

Tunuslu Hayrettin Paşa sadrazam olarak Osmanlı İmparatorluğunda önemli reforumlar yapıp ilklere imza atmıştır.

Kendisi de esir pazarına getirilip satıldığını unutmamış, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde bu utanç verici, çağdışı insan ticarerini ortadan kaldırmıştır.

Kadınları aşağılayıcı, onur kırıcı bir uygulama olan çağ dışı gayr-ı ahlaki cariyelik sistemini kaldırmıştır.

Osmanlı imparatorluğunda çalışanlara yönelik emekle ilgili ilk kanunlar ve uygulamalar bu Çerkes, bu Abhaz kökenli sadrazam zamanında yapıldı.

Bu arada objektiflik adına, doğruluk adına bir öz eleştiri de yapmamız gerekir; Tunuslu Hayrettin Paşa'nın esir ticareti ve cariyelik sisteminin kaldırılmasına en büyük tepki, Osmanlı sarayına, paşa ve bey konaklarına esir ve cariye temin eden içimizdeki feodal beylerden gelmiştir.

***

8 Mart Kadınlar Günü İstanbul Kafkas Abhaz Derneği'nde çoşkulu bir şekilde kutlandı. Kadınlarımız, Setanaylarımız bu müstesna günde onur ve gururlarını kurtaran Tunuslu Hayrettin Paşa'yı da unutmayarak vefalarını bir kez daha gösterdiler.

Her 8 Mart Dünya Kadınlar gününde, Kafkaslar, Balkanlar, Ortadoğu, Afrika ve Türkiye coğrafyasında kadınlarımızı cariyelik gibi aşağılayıcı bir uygulamadan kurtaran bu büyük insan, bu büyük Kafkasyalı, bu büyük Çerkes, bu büyük Abhaz şükranla anılmalıdır.

Kadir bilir Tunus halkı onun mezarını İstanbul Eyüp'ten alarak ülkelerine götürdü. Ona muhteşem bir anıt mezar yaptılar. Adına başkanlık sarayında bir müze inşa ettiler.

Dünya Abhaz/Abaza Halkı Kongresi Yönetim Kurulu'nun bir toplantısı da Tunus'un daveti üzerine bu ülkede yapıldı. Gelen delegasyon ve Yönetim Kurulu'na büyük misafirpervellik gösterildi. Tunus bize ahde vefa duygusunu çok güzel ortaya koydu.

***

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Mart 2012'de Tunus'a bir ziyaret gerçekleştirdi. Orada bir Kafkas kolonisi gördü. Kayseri'den yıllar evvel gelip Tunus'a yerleşmiş bir Çerkes kadınla sohbet etti. Tunus'ta Tunuslu Hayrettin Paşanın 1860'lı yıllarda yaptırdığı Galatasaray Lisesi gibi eğitim seviyesi yüksek SADIKİ Koleji'ni ziyaret etti, yetkilerinden bilgi aldı.

8 Mart Dünya kadınlar Günü'nde İstanbul Kafkas Abhaz Derneği'ndeydik. Kadınlarımız Setanaylarımız çoşkuluydu, sevinçliydi, onurlu ve gururluydu, mızıka çaldılar, dans ettiler, şarkı söylediler, kendi elleri ile yaptıkları geleneksel yemekleri ikram ettiler.

Bu özel günde, Anavatanları Abhazya Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı ALEKSANDIR ANKUAB'ın kadınlar gününü kutlayan mesajı ile duygulu anlar yaşadılar.

Bilindiği gibi Abhazya Cumhuriyeti'nde, Rusya Federasyonu'nda, bütün Kuzey Kafkas coğrafyasında 8 Mart Dünya Kadınlar Günü resmi tatildir.

Bir konuda kimse ayıp görmesin ama mütevazi olamıyacağım. Anadolu topraklarında 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nü en coşkulu kutlamaya layık kadınlar bizim Çerkes kadınlarıdır.

Çünkü bizim yazılı olmayan ama yaptırım gücü çok fazla bir anayasamız vardır. Bu anayasa, ayıp, onur, saygı, sevgi, empati üzerine inşa edilmiştir.

Adı da habzedir. Habzede kadın hep önde, hep sosyal hayatın içindedir.

İşte birkaç örnek:

- Çerkes kadını evlense de soyadı değişmez.

- Çerkesler'de protokol sırasında önde amca değil, dayı olur.

- Çerkes kadının çocuğu, annesi hangi köydense o köyde yaşayan herkese dayı der, köydekiler de ona yeğen diye hitap ederler.

- Çerkes kadını sosyal yaşantıda erkeklerle içiçedir.

- Çerkes kadını dağda, bayırda, tarlada çok az görünür. Onun asıl görevi, evi, çocuğu ve ağırlayacağı misafiridir.

- Çerkesler kız çocuklarını özellikle okula yollar, eğitim aldırırlar.

- Çerkeslerde çocuk yaşta evlilik olmadığı gibi bazı toplumlarda sık sık görülen (akraba evliliği, berdel evlilik, beşik kertmesi evlilik, kan bedeli evlilik) gibi evlilikler de, hatta komşu kızı ile evlilikler de yoktur.

- Çerkes şarkılarında, kadınları aşağılayıcı şarkılar olmaz. (Komşu kızını zapt eyle yaylalar yaylalar, emmi oğlu ele benzer, eniştem fışt dedi, baldız baldan tatlıdır v.s.)

- Çerkesler'de kadına (Köroğlu, kaşık düşmanı, eksik etek) gibi aşağılayıcı sözcükler kullanılmaz, kullanılamaz.

- Çerkesler'de karısını öldüren, karısını bıçaklayan, karısını döven erkek yoktur.

- Çerkes erkeği karısını tanıtırken çocuğu yoksa “gelininiz”, çocuğu varsa “yeğeninizin annesi” diye takdim eder,

...

Bu listeye habzemizden daha çok şey ilave edebiliriz. Özetle Anadolu coğrafyasında 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nü en çoşkulu kutlamayı hak eden bizim kadınlar, bizim Setaneylerdir.

Kadınlarımıza, “Setaneylerimize habze dolayısıyla verdiğimiz haklar kâfi mi?” derseniz, cevabım “kâfi değil” olacaktır. Onlara yeni yeni çağın gerektirdiği hakları da vermeliyiz.

Kadınlarımıza, Setaneylerimize ne kadar yeni haklar versek de onların bizim üzerimizdeki haklarını ödeyemeyiz.

Onlar bizim anadilimizdir, onlar bizim kültürümüzdür, onlar bizim habze öğretmenimizdir. Onlar bizim gurur kaynağımız, onlar bizim yaşam pınarımızdır.