Hasan Cemal’in gazete yazısını okuduktan sonra olmayan şapkamı önüme koyarak düşündüm: Çerkesçe medeniyet dili miydi?

Bu soru, medeniyetle 18, 19 ve 20. yy'lardaki teknik gelişmeler kastedilerek cevaplandırılacaksa eğer, cevap “Hayır, Çerkesçe medeniyet dili değildir” olacaktır.

Aynı soruyu Türkçe için de soracak olsak kimse cevabın “evet” olacağından emin olamaz herhalde.

Üniversitelerde Türk Dili ve Edebiyatı kürsüleri varken, Türk Dil Kurumu gibi amacı sadece Türk dilini geliştirmek, yeni kelimeler üretmek v.b. çalışmalarda bulunmak olan kurumlar varken dahi günümüz teknoloji terimlerinin tamamına karşılık bulunduğunu iddia edemeyiz.

***

Çerkesçe 18. yy sonundan itibaren doğal gelişimini sürdürememiştir. Eğerki Çerkesce'nin 19. yy'daki fonksiyonelliğine şöyle bir göz atacak olursak günlük hayatın her türlü ihtiyacına nasıl cevap verdiğini de pek ala görürüz.

Yaşamlarının bir parçası olan at ile ilgili özel kuralların Çerkesler dışında başka bir toplumda olduğunu zannetmiyorum.

Atlı köy içinde nasıl davranır, yolda daha yaşlı birisiyle karşılaşırsa ne yapar... v.b. “şıxabze”ye dair pek çok örnek sayabiliriz. 1950'li yıllardan itibaren at toplumdaki ekonomik ömrünü/değerini yitirince at ile ilgili kurallar da sessizce kaybolup gitmiştir.

Ekin biçerken, ot biçerken, hayvan otlatırken veya yanında beklerken ayrı ayrı selamlama biçimlerinin olması o dönemdeki toplum yapısını ve yaşam tarzını gözler önüne seren örneklerdir.

***

18. yy sonuna doğru başlayan Rus - Kafkas savaşları bazen şiddetlenerek bir asırdan fazla sürmüş ve büyük bir toplumsal felaketle sonuçlanmıştır. Bu şartlarda, yarı feodal yarı köleci bir toplumdan nasıl bir gelişme beklenebilirdi ki?

Tekrar yerleşik duruma geçişi yarım asra yakın süren bir toplumdan kendi iç dinamikleri ile bir gelişme beklemek ham hayalden başka bir şey değildir.

***

Osmanlının son ve en çalkantılı dönemi de işin cabası...

Seferberlik tabir edilen Dünya Savaşı ve Kurtuluş/Kuruluş Savaşı,

Arkasından ulus devlet yapılandırmacısı Kemalist dönem,

Gayrimüslimler dışındaki herkesin Türk sayıldığı, gayrimüslimlerin de kaçmaya zorlandığı dönem...

Osmanlı'da kendine biat eden, bürokratlaşan Çerkeslerden sadece sadakat beklenirdi.

Kemalist Cumhuriyet de ise biat eden, sadakatinden şüphelenilmeyen Çerkeslerden bir de Türklüğü benimseyerek kimliklerinden soyunmaları istendi.

Diasporada, özellikle Türkiye'de, konuşulması engellenen, normal gelişimine mani olunan bir dil nasıl olup da günlük ihtiyaca cevap verebilir bir düzeyde olacaktı ki?

Eğer medeniyet dili ile kastedilen günümüz bilim dünyasının kullandığı dil ise, Latin kökenli kelimeleri ayıkladığımız zaman Türkçe'de de geride fazla bir şey kalmaz.

***

Tarihi süreç içerisinde normal gelişimini sürdürememiş, engellenmiş, yok sayılmış Çerkesçe'yi hiç olmazsa yeni nesillere günlük kullanım düzeyinde öğretip, aktarmak istiyoruz.

Eğitimci değilim ama okul destekli olmadıktan sonra, ailede Çerkesçe konuşulsa dahi çocuğun anadilini öğrenmesinde bir ayak hep eksik kalacaktır. Hele TV'de duymaması çocuk için ayrıca bir kompleks nedeni de olacaktır.

***

... derken, Hasan Cemal’e cevaben Altemur Kılıç’ın yazısı düştü internet sitelerine.

Sayın Altemur Kılıç'a buradan tavsiyem, hangi ataya sahip çıkarsa çıksın, Çerkes atasını ayrı tutması, hatta hiç sahiplenmemesidir.

Bir ara Ermeni tehcirinden köşeye sıkışan bazı ulusalcılar, Ermenilere uygulanan mezalimin sorumluluğunu, operasyonları planlamakla suçladıkları Diyarbakır’ın İttihatçı Valisi Dr. Reşit üzerinden Çerkeslere; uygulayıcılığını da Kürtlere yıkmaya çalışmışlardı.

Hiç birini kabul etmiyoruz.

Aynı şekilde İstiklal Mahkemeleri'nin baş kesen zalimi Kılıç Ali'yi de Çerkesliği ile birlikte size bırakıyoruz.

Maazallah bazıları çıkıp İstiklal Mahkemelerinin zulmünü de babanız üzerinden Çerkeslere mal etmeye kalkabilir. Bizlerden kesinlikle uzak olsun.

***

Biz lütuf değil, asırlardır ailelerimiz tarafından taşınan Çerkesçe soyadlarımızla, aile isimlerimizle anılmak istiyoruz.

“Xuejere xuejere”diye başlayan Çerkesçe masallarımızın çocuklarımız tarafından da gelecek nesillere anlatılabilir olmasını istiyoruz.

İşte onun için 29 Nisan'da Kayseri'de, Fuar Önü Miting Alanı'nda olacağız.

HAKLARIMIZI dile getirmek için,

Tek vücut, tek kalp olarak...