Sevgili Okuyucular,

Yakup Kadri Karaosmanoğlu Milli Mücadele devam ederken 1921 yılında Ankara’ya gazeteci olarak davet edilir. Mustafa Kemal ve İsmet İnönü’nün çok yakınında bulunur. Türkiye Cumhuriyeti edebiyatında önemli bir yere sahip olan Karaosmanoğlu, Mustafa Kemal’e gönülden bağlıdır. CHP’den milletvekilliği ve çeşitli başkentlerde büyükelçilik görevi yapan Karaosmanoğlu’nun “Politikada 45 Yıl” isimli anılarından bir bölüm okuyalım:

“Şahsımla ilgili bu parantezi kapadıktan sonra, tekrar İsmet Paşa’nın Milli Şef devrindeki diğer bazı olaylardan bahsedeceğim.

Bunların en başında posta pullarından, kağıt paralardan Atatürk resimlerinin çıkartılıp, yerlerine İnönü resimlerinin konması geliyordu ve bu olay İsmet Paşa aleyhindeki polemiklere geniş bir yol açıyordu. Lakin, halk vicdanında derin tepkiler uyandıran başka bir mesele vardı ki o da  Atatürk’ün yıllar ve yıllarca Etnoğrafya Müzesi’nin eşyaları arasında bırakılışı ve şanına layık bir Anıtkabir inşası işinin her baştan savma işler gibi, bir komisyona havale edilip uyutulmasıydı. Bu komisyonda bulunan Falih Rıfkı Atay -kendisinin bana anlattığına göre- Atatürk’ün Çankaya‘da gömülmek istediğini ve bu dileğini adeta bir vasiyet şeklinde tekrar ettiğini hatırlatır; buna karşı Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Kemal Gedeleç de, “İnönü’ye, demek ki bir türbedarlık vazifesi verilecek” diye söylenip dururmuş.

Nihayet, dönüp dolaşılmış, Cumhurbaşkanlığı genel sekreterinin ısrarlı teklifi üzerine bugünkü Anıt-Kabrin yeri kabul edilmiş ve ortada dolaşan söylentilere bakılacak olursa, Kemal Gedeleç bu teklifi yaparken bir taşla iki kuş vurmuş, yani bir yandan İsmet Paşa’yı türbedar olmaktan kurtarmış, öbür yandan şimdi Anıt Kabrin bulunduğu semtteki  arsalarını değerlendirmek imkânını sağlamış imiş.

Pek tabidir ki, o sıralarda dışarda bulunduğum İçin bütün bu söylentilerin ne dereceye kadar doğru olduğunu bilemem. Yalnız memlekete dönüşümde, acı bir hayrete düşerek, bizzat müşahede ettiğim bir hadiseyi, Atatürk’ün hatırasına gösterilen ilgisizliği pek göze batan bir belge olarak burada açıklamakla yetinirim:

Atatürk’ün ölümünün birinci yıldönümü idi. Türk Ocağı binasının tiyatro salinde Halkevi gençleri bir anma töreni tertiplemişlerdi. Sali dolduran kalabalık içinde, dikkat etmiştim ki, ne hükümet, ne Halk Partisi erkanından orada hazır bulunanların sayısı göze çarpacak kadar azdı. Cumhurbaşkanı Locası ise bomboştu. Milletvekillerine ayrılmış localarda ise rahmetli Recep Peker’le Mahmut Esat Bozkurt gibi beş on devrimci siyaset adamından başkası görülmemekte idi ve sahnede konuşan üç dört genç arasında -yanık sesle okuduğu ağıtları gözlerimizden yaşlar getiren Behçet Kemal Çağlar’ı ayırırsak - en hararetli hatip kimdi bilir misiniz? Necip Fazıl Kısakürek!

İşte bu törenin sonunda, yanı başımızdaki binanın daracık avlusunda yapayalnız yatan Atatürk’ü -sanırım alınmış bazı tedbirler, ya da yerin darlığı yüzünden- ancak onbeş yirmi kişilik bir grup halinde ziyaret edebilmiştik.“ (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Politikada 45 Yıl, s. 141, 142, 143)

Öyle anlaşılıyor ki Mustafa Kemal, İnönü’nün görmezden gelme politikalarıyla ve ona yakın olan kadroların tasfiyesiyle, ölümünün birinci yıldönümünde unutturulmuş.

Bir sandığın içine konulan naaşı herkesten saklanarak onbeş yıl bekletilmiş. Ona yapılacak anıt mezar yeri üzerinden arsa spekülasyonu yapılmış ve ancak ölümünden dört yıl sonra bir anıt mezar yarışması açılabilmiş. Açılan yarışmayı Emin Onat ve Orhan Arda’nın tasarımı olan bugünkü yapıt kazanmış. 1938’den 1950’ye kadar milli şef olarak iktidarda kalan İnönü 12 yıl Mustafa Kemal’i Etnoğrafya Müzesi’nin eşyaları arasında saklamış.

1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, üç yıl içerisinde anıt mezarı tamamlayarak 1953 yılında büyük bir törenle Atatürk’ü bugünkü yerine taşıdı. Atatürk’ü koruma kanunu çıkartılarak, İnönü tarafından unutturulmak istenen Atatürk Kültü, Demokrat Parti döneminde yeniden inşa edilmiş oldu.