Sevgili Okuyucularım,

Çerkes Ethem’in anlatımını yorumsuz olarak sizlere aktarmak istedim.

“Hayatımda bir gün Çerkezlik gayreti gütmedim. Evlerinde aile dillerini konuşan çok insanlar vardı. Ben ise belki hiç dikkat etmeden buna bile itina göstermezdim. İki ağabeyim de Harbiye’yi muvaffakiyetle bitirmiş, ordumuzda kendilerine verilen her vazifeyi canı gönülden ifa etmiş, vatan uğrunda vücutlarında sayısız yaralar taşıyan insanlardı. Benim Harbiye’yi ikmal edememiş olmamın tek sebebi, babamın en küçük oğlu olduğum, en büyük iki ağabeyimle iki amcam şehit, iki ağabeyimde zabit oldukları için beni yanından ayırmak istememesi idi. Ama ben askerliği o kadar sevdim ki, on sekiz yaşında kaçtım, küçük zabit mektebine girebildim, orayı ikmal ettim, muhtelif talimgahlarda okudum, Balkan Harbi’nin son senesi ile bütün Cihan Harbi müddetince cepheden cepheye koştum, bedenimde sağlam yer kalmadı.

Bu askerlik hizmetlerim sırasında Araplık, Lazlık, Çerkezlik, Arnavutluk gayeleri güden çok insanlara rastladım, hatta aralarında Türkçeyi bırakıp ırklarının lisanını konuşanlar çoktu. Ben bir defa şöyle bir hadiseye şahit oldum: Büyük bir Kumandan ve çok vatanperver bir insan olan Yusuf İzzet Paşa merhum Çerkezdi ve Çerkezceyi iyi bilenlerle resmî vazifeler haricinde Çerkezce konuşur, onu adeta imtihan ederdi. Bir gün benimle Çerkezce konuşmaya başladı, ben Türkçe cevap verdim. Bu dikkatini çekti,gülmeye başladı ve sordu :

- Neden Çerkezce cevap vermiyorsun?

Samimiyetle söyleyeyim ki verecek cevap bulamadım. Şaşırdım. İşte bu halet-i ruhiye içinde olan bana, ÇERKEZ ETHEM denildi ve daima öyle anıldım da, başkalarına ve hele resmî hayatta bile Arnavutça, Arapçayı ısrarla konuşanlara tercih ettikleri lisanlara izafeten Arnavut, Arap denilmedi. Hepimiz Osmanlı idik. Eğer milliyet ve ırk tefriki yapılmaya kalkışılsa idi yedi göbek şeceresi karışmamış vatanda kim kalırdı?

Şunu da söyleyeyim ki, bu ÇERKEZ lafı ve böylece tavsif edilme gayreti, Ali Fuad Paşa’nın cephe kumandanlığından sonra başladı. Bu ve benzerleri hadiselerin evvelden verilmiş kararın maharetle sahneye konulan tatbikatı olduğunu nereden anlayabilirdim?”

 Kaynak: Cemal Kutay,Çerkez Ethem (Tamamlanmış Dosya); sahife 296.

--------------------------------- 

 Not: “Çerkez” isimlendirmesi düzeltilmemiş, kitapta yer alan şekline sadık kalınmıştır.